Ben je patiënt als je ziek bent? (17)

Mijn moeder, altijd een doorzetter, begon haar tijd in het verzorgingstehuis met opgeheven hoofd. Ze deed mee aan activiteiten: bloemschikken, tekenen, uitstapjes maken. Zelfs het ‘grijze koppen orkest’, waarin bewoners met ongebruikelijke instrumenten samen muziek maakten, sloot ze niet uit. Het was aandoenlijk, maar ook bevreemdend. Dit was niet de moeder zoals ik haar kende. Zij was nooit een groepsmens; haar geluk vond ze in haar tuin, achter het fornuis, of met een intieme kring van dierbaren om zich heen.

De goedbedoelde ‘bezigheidstherapie’ in het tehuis gaf haar weinig voldoening. “Het is betekenisloos,” zei ze eens, in een helder moment. De laatste maanden raakt ze steeds verder verstrikt in de sluier van dementie. Haar heldere momenten worden schaarser en de wil om te leven lijkt haar langzaam te verlaten.

Het verlies van haar laatste schoonzus en een oude buurvrouw heeft de leegte nog voelbaarder gemaakt. De zinloosheid tekent zich scherper af. Moeder eet amper, leest de krant niet meer, puzzelt niet meer en doet niet mee met activiteiten. Ze lijkt afscheid te nemen, langzaam maar bewust.

Onlangs tijdens een gesprek met de arts en verpleegkundige trok de mist van dementie even op. Met heldere stem zei ze: “Ik ben klaar met leven. Ik kijk terug op een prachtig leven, maar nu zit ik hier alleen maar te wachten; niets te doen. Te wachten op mijn dood.” Haar woorden waren doordringend, krachtig. Ze voegde eraan toe: “Overigens, net zoals al die andere mensen hier.” Of dat waar is of niet, laat ik over aan anderen; dit is slechts zoals moeder het ervaart.

Aan het einde van het gesprek keek ze ons allen aan, met haar oude vastberadenheid. “Ik ben weliswaar ziek,” zei ze rustig, “maar ik ben zeker geen patiënt.”

Een keuze voor waardigheid

Haar woorden raakten me diep. Wat betekent het om ziek te zijn, maar jezelf geen patiënt te voelen? Moeder maakte duidelijk met die éne uitspraak dat ze, zelfs nu, weigert zich volledig over te geven aan haar situatie. Haar identiteit, haar waardigheid, blijft intact.

Misschien is dat de les: ook in tijden van verlies, ziekte of aftakeling blijven we meer dan ons lichaam of onze omstandigheden. We hebben de kracht om te kiezen hoe we onszelf én de ander zien, maar óók waar we ons bewustzijn in wortelen. Moeder herinnert me eraan dat het leven ook gaat om betekenis en eigenheid, zelfs in de schijnbaar meest zinloze momenten.

Laten we haar woorden meenemen: ziek zijn, maakt je geen patiënt. Het kan deel zijn van onze menselijkheid, een mens van waarde en betekenis, tot het allerlaatste moment.

 

www.silent-touch.nl